Het is tergend lang wachten op meer regen…

Alles was in gereedheid:  de 4 vrouwen hadden elk een acre land toegewezen gekregen; we hadden het land geploegd; de boompjes en de bonen waren besteld; de respectievelijke Chiefs en lokale gezagvoerders waren op de hoogte gebracht; de Agric commission was geactiveerd en er werd een workshop gegeven. 
U merkt het, één en ander werd nog veranderd aan ons plan: de workshop werd uiteindelijk toch gegeven en dit voor 4 x 20 vrouwen. Het is de bedoeling dat ieder van de 4 vrouwen van het pilootproject een groep vrouwen rond zich heeft die het project (van op afstand) volgt en uitdraagt, zodanig dat, als we kunnen opschalen, we een opgeleide en betrokken groep hebben.

De interesse en het enthousiasme tijdens de 4 workshops was heel groot. De 4 x 20 vrouwen hadden we allemaal een Fanta gegeven, meldde Fuzzy achteraf. Grappig, gezien ik er niet was, wou hij de vernedering en de klachten niet ondergaan door de vrouwen een lokaal drankje te serveren, zoals b.v. hun lokale gierst/gemberdrank die ontzettend lekker en gezond is en hun lokale economie steunt, maar waar ze op neerkijken. Als ik er ben, vertel ik hen over de weldaden van hun eigen lokale producten, en de schade die multinationals aanbrengen. Uiteraard zwijg ik erover dat Fanta zelfs een nazidrankje* is 😉
Helaas is het nationale of het continentale of het raciale (?) minderwaardigheidscomplex zo groot – of is het de reclame die zo sterk is?- dat lokale producten altijd als een teken van armoede beschouwd worden en geïmporteerde troep (zeg maar) als het summum van rijkdom en welvaart. Toen ik er nog dagelijks kookte en boodschappen deed zag ik bijvoorbeeld steeds hoe hun lekkere lokale rijst doelbewust in zakken van USA rijst werd overgegoten om hem verkocht te krijgen. 

Een andere aanpassing was de levering van de boompjes.
11 Juni Ghana’s National Tree Planting Day… mag ik het een scheet in een fles noemen?
In grote delen van Ghana was men niet op de hoogte van deze nationale boomplantdag: de boeren – toch de belangrijkste belanghebbenden ivm de uitvoering – wisten van niets, de scholen al evenmin. Het was eerder omgekeerd: hier en daar in de steden werden (vooral) onder het oog van de media wat bomen geplant door notabelen, lees politiekers. Op andere plaatsen plantte men een rijtje bomen langs de weg! Wie zal die onderhouden? Bewateren? Wie is er verantwoordelijk voor? Deze boompjes zijn alvast ten dode opgeschreven.
Maar nog jammerlijker werd het toen we vernomen dat onze eigen Forest Department n.a.v. National tree Planting Day ons zelfs geen gratis boompjes kon leveren, tenzij we acacia wilden! Zoals reeds eerder gezegd:  zadel mensen in overlevingsmodus niet op met de zorg voor bomen waaruit ze tijdens hun eigen leven nooit enig voordeel zullen halen.
We hebben dan maar zelf de cashewboompjes aangekocht die we voor ogen hadden voor de 4 projecten.

Maar de allergrootste uitdaging was en is nog steeds … de regen!
En hier valt geen mouw aan te passen: dit was gewoon lang en spannend afwachten.
Het regenseizoen lijkt nu toch heel aarzelend en met heel wat vertraging te zijn ingezet: de boompjes zijn geplant en de bonen gezaaid.

We hopen en wensen dat deze pilootprojecten slagen. De bevolking is heel enthousiast en ook iedereen die er van ver of dichtbij bij betrokken is. Op de lokale radio werd het principe van de proefprojecten uit de doeken gedaan en onderstaande tekst** werd zelfs op verschillende onlineplatformen gepubliceerd.
De slaagkans van de proefprojecten loopt helaas recht evenredig met de regenval… en die is weinig overtuigend.

U hoort hier verder van.
Hartelijke groeten,
Christine

* Hoe en waarom Coca Cola Fanta uitvond. ( https://www.standaard.be/cnt/dmf20150304_01561555)

** BELGIUM BASED CBO, USING WOMEN GROUPS IN CENTRAL GONJA TO MITIGATE THE RAPID AFFECTS OF CLIMATE CHANGE*

A Community-Based Organization, powered by Love Life school in Belgium has sponsored selected women groups in Central Gonja in the newly created Savannah Region of Ghana in cashew trees planting.
The core objective of this programme is to fight and mitigate the rapid affect of climate change in central Gonja and it’s environs.

In collaboration with the Ministry of Agriculture (MoA), the scheme is headed by Christine Moreel, a well known passionate philanthropist of Belgium descent in the area for the past decades.
For starters, and for piloting and assessment purposes, the scheme currently targets two farming settlements; Bilsikura and Lingbinkura.
The women in these communities have been alotted an acre each, and are provided the requisite seedlings, weedicides and pesticides to inter plant with cowpea in their farms.
Cost, all borne by the CBO.
However, use of chemicals and other intermittent secondary cultural practices will be carefully supervised by the MoA in the district.

This fabulous initiative according to the country coordinator – Mr. Mahama Fuzzy; is a well thought through programme that will invariably go a long way to ameliorate living standards of households in these localities and thereby reducing poverty levels as it gradually stretches to other parts of the district in due time.
He therefore called on all inhabitants in these localities and the district at large to rally their support behind this great drive.

Nooit verliezen we de moed!

Mijn Ghanaverhalen mogen dan stokken bij gebrek aan mijn fysieke aanwezigheid on the spot, maar onze activiteiten gaan verder.

Door de aanhoudende droogte, dreigt de oogst er voor het 2de jaar op rij te mislukken. Dit betekent o.a. maisprijzen die 3x hoger zijn dan gewoonlijk.
De klimaatverandering in Sub-Sahara-Afrika eist meer en meer zijn wereldwijde tol: van droogte komt hongersnood; door hongersnood komen vluchtelingenstromen op gang naar landen/continenten waar het beter is. Waar ze aankomen voelen mensen zich ‘overspoeld’ en gaan op hun achterpoten staan, is het niet – in afwachting van de cafétoog,- op de zo gegeerde terrasjes, dan wel in het stemhokje.

U, lieve lezer, sympathisant en/of sponsor van Lifeschool, weet net als ik dat we met onze kleine organisatie waar u deel van uitmaakt, de klimaatverandering niet kunnen counteren, noch de daaruit voortvloeiende calamiteiten kunnen tegenhouden. Daarvoor is dringend een grondige systeemverandering nodig.
Maar doen wat we wèl kunnen, mensenlevens ten goede veranderen, aan de alarmbel blijven trekken… is dat niet wat ons menselijk maakt?

Het project dat we momenteel op poten zetten is er gekomen na de online-aankondiging van een National Tree Planting Day in Ghana: op 11 juni zullen er op één dag in heel Ghana 5 miljoen bomen geplant worden. De president van Ghana zal ook een boompje planten en er zullen veel high profile personalities aanwezig zijn op het persmoment.
Als dat geen opsteker is voor het klimaat!
Ware het niet dat de meeste Ghanezen – althans in onze streek- niet op de hoogte zijn van de actie…. en het Forestry Department dat de boompjes verdeelt, eigenlijk ook niet echt!
Als er al verdeeld zou worden, is er geen enkele garantie dat die boompjes ook daadwerkelijk geplant zouden worden en nog veel minder dat ze nadien zouden bewaterd worden. Want water… welk water??

Samen met Fuzzy en het Forestry department, het Agric department, Robben Asare van ASPassion farms hebben we de koppen samen gestoken om te zien hoe we op onze eigen kleinschalige manier de lokale bevolking bewust kunnen maken van het klimaatprobleem, hen een alternatief bieden, en tegelijk ons profijt halen uit de bedeling van de gratis boompjes.

Onze communicatie is niet evident: voor videocalls en zoom toestanden is het internet er te onstabiel; we zijn al blij als we via Messenger of Whatapp kunnen pràten want zelfs dit lukt soms enkele dagen na mekaar niet!
Om een voorbereidend werk van lange adem met een nog langer verhaal kort te maken: oorspronkelijk zouden we een workshop organiseren voor 20 boeren die elk hun regio vertegenwoordigen om hen het belang van de boomplanting en de opvolging uit te leggen plus het principe van het zaaien/planten van geschikte eetbare gewassen onder de bomen. (agro-forestry)
Opdat Ghanezen naar een workshop zouden komen, moet je hun transportkosten, eten en drinken vergoeden. Fuzzy wou de deelnemende boeren ook allemaal een paar laarzen geven tegen de slangenbeten, want, zei hij, als iemand een slangenbeet vangt terwijl hij/zij de boompjes of gewassen plant, gaat hij/zij eisen dat wij het antidotum betalen, omdat ze de beplanting zogezegd op onze aanbeveling doen!
Een boer zijn naam waardig hééft laarzen, sputterde ik tegen – al zijn ze meestal lek en tot op de draad versleten. Het is ook zo dat ieder ziekenhuis/dispensarium verondersteld wordt permanent over enkele dosissen tegengif te beschikken, hen gratis geleverd door de overheid, want slangenbeten komen veel voor. Maar in werkelijkheid wordt het tegengif doorverkocht en kan je het slechts vinden op de zwarte markt tegen woekerprijzen, want tijdig aan één of vaak zelfs meerdere dosissen geraken is meestal een kwestie van leven of dood.

In een overlevingsmaatschappij gelden andere normen en waarden: alles wordt ten gelde gemaakt, alles is een opportuniteit, en dat is heel begrijpelijk. Wij worden wakker en kunnen ons afvragen wat we vandaag eens gaan eten; zij worden wakker en vragen zich niet af wàt ze gaan eten maar òf ze gaan eten. Door de ongelijkheid die zich dus letterlijk iedere dag weer manifesteert, zijn onze eventuele oordelen en meninkjes over dit soort wantoestanden niet relevant.
Maar hoe dan ook, we moeten discipline aan de dag leggen met onze organisatie, anders verliezen we ons bestaansrecht en besteden we onze beperkte middelen aan een onconstructief soort mededogen en korte termijn denken.  Dus exit laarzen en na verloop van tijd zelfs exit workshop op aanraden van Robben Asare, die veel ervaring heeft met workshops en ngo’s: “De mensen zouden erop afkomen voor de gratis maaltijd en het geldbedragje, om vervolgens tevreden naar huis te gaan met het klimaatvraagstuk als minste van hun zorg.”

I.s.m. ASPassion farms gaan we 4 proeffarms initiëren en begeleiden.
Voor 4 gemotiveerde jonge vrouwen, met enkele kinderen gaan we een acre land (ca 40 are) omploegen en hen begeleiden in het planten van cashew bomen met ertussenin maïs of aardnoten (pinda’s). We gaan hen ook een (of 2?) bijenkorf geven, uiteraard met de nodige begeleiding en opvolging.
Al binnen het jaar zullen ook de naburige vrouwen zien dat er opbrengst te halen valt met een bijenkorf en met het planten van gewassen onder bomen, in afwachting van de opbrengst van de bomen zelf.
Deze vrouwen worden rolmodellen die gekopieerd zullen worden.
We opteren voor 4 jonge vrouwen met enkele kinderen en niet voor 2 vrouwen plus 2 mannen of 4 mannen – zoals het de lokale policy betaamt- omdat deze vrouwen in tegenstelling tot de mannen ter plekke blijven omwille van hun kleine kinderen.
De boompjes die de overheid uitdeelt zijn hoofdzakelijk acacia, mahonie, mango en cashew.
Acacia en mahonie gaan maar ‘opbrengen’ als hun kinderen of kleinkinderen groot zijn en zijzelf oud en versleten, als ze überhaupt nog in leven zijn. Dus exit acacia en mahonie, hun voedselonzekerheid is veel te prangend om over de volgende generaties na te denken.
Mango en cashew zijn economische bomen die al na een paar jaar opbrengst geven, maar mango heeft veel water en zorg nodig.
Dus, na zorgvuldig overwogen eliminatie, worden het 4 bescheiden cashewplantages!

Dit is een proefproject dat slechts 600 euro kost (4 x 150 euro).
Als dit werkt, en we hebben er echt goeie hoop op, dan is dit ons plan:
ten eerste, opschalen: zien hoe we zoveel mogelijk van dit soort projectjes kunnen opstarten.
En ten tweede, aan de hand van onze testcases aansluiting zoeken met grote internationale ngo’s die op veel plekken in de wereld bezig zijn met bomen planten om de klimaatopwarming aan te pakken.
We gaan die organisaties slechts naar onze streek krijgen als ze zien dat we met een sterke gemotiveerde en capabele ploeg zijn die verantwoordelijkheid aan de dag legt en weet hoe ze aan agro-forestry doet.

U ziet, nòòit verliezen wij de moed!
We houden u op de hoogte!

Hartelijke groeten,
Christine

Ondertussen in Ghana…

Mijn Ghanaverhalen lijken wel wat op te drogen!
Niet dat er geen verhalen zijn: minstens 2x per week hebben Fuzzy en ik een lang onderhoud ivm de stand van zaken, en steeds krijg ik weer even dat weergaloze “Ghana, het leven zoals het is”- gevoel!
Maar het lijkt alsof ik minder de behoefte voel om de fantastische verhalen te delen als ik ze niet zelf ter plekke meemaak!
Bovendien zorgt de vaak heel krakkemikkige internetverbinding ervoor dat ik soms al doodmoe ben van het tientallen keren na elkaar opnieuw inbellen en gebeld worden om ook maar de minst essentiële zaken te regelen. Maar, als de wind goed zit en we een vlotte verbinding hebben, kunnen we gemakkelijk meer dan een uur bijpraten en onze plannen op punt zetten voor na de covid!

In Ghana woedt er hoe dan ook een totaal andere covid dan in de rest van de wereld.
We noemen het beestje de Ghanese covid: het lijkt wel politiek geëngageerd!
Niettegenstaande het aantal slachtoffers tot op heden miniem is, waren tot voor een tweetal weken alle scholen gesloten en dat al sedert het voorjaar van 2020 (de zogenaamde 1ste golf).
In december zijn er nationale verkiezingen geweest met vooraf massale verkiezingsrally’s en achteraf grootschalige rellen omwille van de verkiezingsuitslag die vervalst zou zijn geweest. Zoals ik al vaker vertelde: als het regent in Amerika, druppelt het in Ghana; zelfs een gewelddadige storm in het parlement hoorde erbij.
Kortom het leven ging zijn gangetje en niemand sprak over covid: het enige waaraan je wist dat covid ook in Ghana een issue is, was omdat alle scholen, van basisschool over middelbaar tot hoger onderwijs, gesloten waren!

In de media wordt sinds enkele jaren keihard gedebatteerd, zeg maar geschreeuwd: Ghana Beyond Aid. Een soort strategisch plan dat men probeert uit te rollen om de SDG’s (sustainable development goals) tegemoet te komen en tegelijk het groeiend Afrikaans bewustzijn te voeden waarin gesteld wordt dat er afgerekend moet worden met het verleden van slavernij, onderdrukking en witte superioriteit.

Hun volle recht en een zeer goeie evolutie: er is geen enkele reden om Ghana en bij uitbreiding Afrika als het kneusje te behandelen dat steeds opnieuw internationale hulp “mag”ontvangen, nu er gaandeweg in kaart wordt gebracht wat er hen initieel werd ontnomen. Hulp wordt dan niet langer als hulp gedefinieerd maar als herstel en /of compensatie voor veroorzaakte schade, leed, diefstal en verlies.

Hoezeer ik deze evolutie ook toejuich en ondersteun, er knaagt iets bij mij als ze me met hun Ghana Beyond Aid -talk rond de oren slaan: hoe ernstig kunnen we een overheid nemen die – als énig actieplan – gedurende 10 maanden de scholen sluit omwille van een pandemie die nauwelijks te bespeuren valt?
En toen ik hun magisch-realistische oplossing vernam om de 10 maanden durende schoolonderbreking op te vangen, kon ik wel mijn sloffen opeten van ergernis: ze hebben het begin van het academiejaar gewoon verplaatst van 1 september 2020 naar 16 januari 2021. Met als gevolg dat iedereen een jaar mag overgaan! Iedereen is er zonder meer ‘door’! Dus niet alleen kinderen, ook studenten medicijnen, gezondheidswerkers etc!

Waarom me dat zo pissig maakt? Kinderen, jongeren, zelfs volwassenen, sméken om onderwijs!
Statistieken tonen aan dat de geletterdheid met rasse schreden vooruit gaat, dat we “maar” 20% ongeletterden meer hebben ouder dan 15 jaar.
Zoals met alle statistieken, hebben die betrekking op waar er gemeten wordt – en ik betwijfel of dat in het Noorden is, waar het voor tellers uit Accra héél erg warm en stoffig is om te tellen 😉
Alle gekheid op een stokje: ik denk dat in onze streek, de afgelegen dorpjes inbegrepen, er eerder 20% GEletterden zijn onder de volwassen bevolking!
Een van de redenen waarom Lifeschool remedial classes organiseert en financiert: talloze jongeren begrijpen niets van de lessen op school omdat ze slechts hun lokale taal spreken. En er zijn maar een 80-tal verschillende talen in Ghana!
Ook het probleem van de tienerzwangerschappen swingt de pan uit.
Het lijkt alsof we met ons werk terug naar af gedwongen worden.

Maar kijk, we eindigen met enkele toffe mededelingen ivm mijn medewerkers.
Die worden helaas te weinig belicht en ik probeer daar in de toekomst meer werk van te maken in deze blog.
– Seth onze lieve, zachte en onmisbare Lifeschoolmedewerker van het eerste uur is getrouwd!
Seth is geen Gonja maar een Ewe (een Voltarian, dus afkomstig vanVolta-region) en hij heeft een Ewe meisje tot de zijne gemaakt. Het trouwfeest vond plaats in zijn hometown in Volta-region en Fuzzy heeft de grote lange reis ondernomen om zowel Lifeschool als de Partnerschap met Athena Kortrijk te gaan vertegenwoordigen.
Hoewel hij het al zelf heeft gedaan, ben ik als zoals de cultuur het voorschrijft, als directeur van Lifeschool verplicht om in Seth’s naam de Partnerschap Athena Kortrijk nog eens te danken voor hun huwelijksgift.
We wensen hem en zijn vrouw veel geluk en liefde.

– En vorige week is Mr. Aleidu op pensioen gegaan.
Mr. Aleidu is eveneens een Lifeschoolmedewerker van het eerste uur. Hij was tegen wil en dank directeur van SH Buipe toen het nog een community-school was. Samen met hem en dank zij het vertrouwen in ons Lifeschool project kon de school geabsorbeerd worden door de overheid.
Daarna was hij directeur af, want de overheid stuurde zelf een directrice, en daar was hij niet rouwig om, want de school telde ondertussen al meer dan 400 lln.
Hij bleef wel altijd een actieve Lifeschool fan!
Fuzzy heeft in ons Lifeschoolcenter een feestje georganiseerd met rijst en kip en speeches uit de micro en frisdrank en dansmuziek en een afscheidscadeau, waar Mr. Aleidu samen met zijn 2 jonge vrouwen (zijn eerste en oudste vrouw is overleden) en talrijke vrienden mocht genieten van al onze gelukwensen ( de mijne werden rechtstreeks telefonisch door de micro geschald).

Ooooh … ik hoop dat ik binnenkort weer ‘life’ mijn leven daar kan opnemen!
Ik wéét dat ik niet alleen ben met mijn wens! 😉

Veel groeten en hou de moed erin,
Christine

Een goed oud kerstkaartje voor familie, vrienden en buren!

Zou deze ‘maatregelentijd’ niet het ideale moment zijn om massaal Kerst- en Nieuwjaarskaartjes naar elkaar te versturen… of er eentje in de brievenbus van uw familie, vrienden en buren te wippen tijdens eens fietsritje of wandeling?

Herinnert u zich mijn voorraad vintage wenskaarten uit de jaren ’50, ’60 en ’70?
Besneeuwde huisjes, rook uit de schouw, weggetjes afgezet met dik ondergesneeuwde heggen, kindjes Jesus, geurende dennenbomen, pakjes… kortom nostalgie in het kwadraat!

Een goed idee?
Indien u 10 euro stort op BE07 5230 4192 2566 (Triodos)
kunt in de mededeling plaatsen, ofwel:

– 11 enkele wenskaarten
of
– 5 dubbele wenskaarten met envelop

Franse wensen kunnen ook, gewoon ‘frans’ vermelden in mededeling.
De kaartjes worden prior naar u opgestuurd.
Of, u kan in de mededeling ook vermelden dat u ze -na afspraak- gaat ophalen bij Maria’s corner; dan stoppen we er nog enkele kaartjes bij wegens postzegel uitgespaard!

De opbrengst gaat integraal naar Lifeschool.
Als u zich afvraagt waar we dezer dagen mee bezig zijn, dan moet ik zeggen dat de structurele projecten on hold staan, gewoon omdat we deze ter plekke samen moeten kunnen verder uitwerken.

Maar de sponsoring van onze 4 studenten in hun 2 de jaar lerarenopleiding (1700 euro) loopt uiteraard door.
Ook hebben we onlangs nog 1000 euro opgestuurd om voor diezelfde 4 studenten elk een goede tweedehands laptop te kopen. Omwille van de Covid zijn nl. de scholen gesloten en moeten de studenten de lessen online volgen! Onze eerdere investering zou volledig zinloos geweest zijn, indien we hen dus ook niet asap aan een laptop hadden geholpen!

En zo gaat dat sedert het begin van de corona door: situaties helpen oplossen!
Zoals medische hulp voor de gedupeerden van een gewapende overval, waarvan enkelen zeer zwaar gewond waren en 1 slachtoffer plus één van de 2 overvallers ook overleden. Nadat de marktmensen één voor één van hun geld en bezittingen waren ontdaan, en de overvallers het busje verlieten, kreeg de chauffeur de inval om hen achterna te zitten. Daarbij werd één overvaller gedood, maar het busje begon te slippen en reed in zijn jacht regelrecht op een tegenligger in… ik hoef u het bloedbad niet verder te beschrijven.

Kortom, we springen bij waar we kunnen, niet echt structurele hulp maar eerder mensenlevens redden, tja tot zelfs voedsel bedelen.

Dus uw steun komt enorm goed van pas!
Bovendien ondersteunt u met die kaartjes niet alleen het dagelijkse leven van de mensen ginds in het verre Buipe, tegelijk maakt u ook de mensen rondom u gelukkig!
Dubbele investering, dubbele winst zou ik zeggen!

Nog een mooie, rustige eindejaarstijd!

Christine

Deze diashow vereist JavaScript.

Covid, een handige tool…

“Niemand denkt hier nog aan Covid,” zegt Fuzzy achteloos aan de telefoon, “we have completely forgotten about it…”
Dit weekend zijn er duizendèn Fulani bijeengekomen in Buipe voor een stammeeting.
De Fulani (ook soms Peul genoemd) zijn nomaden die over heel West-Afrika met grazende koeienkuddes rondtrekken. De herders hebben zelfs een speciaal soort identiteitskaart waardoor ze probleemloos de landsgrenzen over mogen. 
Maar dit heel traditioneel levend en denkend kleurrijke woestijnvolk bestaat al lang niet meer uitsluitend uit rondtrekkende herders.
In de loop der tijd hebben veel groepen zich gesetteld, waardoor de kinderen konden studeren en de koeien- en schapenkuddes inruilen voor vooraanstaande posities in de economie en de politiek. De vrouw van de huidige vice-president van Ghana is bijvoorbeeld een Fulani.

Ik was dan ook ten zeerste verwonderd dat in deze Covid-tijden zo’n grote rally kon en mocht doorgaan met massa’s mensen die tot vanuit Togo, Nigeria, Ivoorkust, Niger, Burkina kwamen afgereisd. Vele vooraanstaande deelnemers ook, waaronder zelfs de president van Ghana.
“Wat voor onzin is dit,” zeg ik tegen Fuzzy, “jullie trekken zich van Covid niets aan, wat ik ten volle begrijp – het aantal geregistreerde Covid-overlijdens is te verwaarlozen (met alle respect) in vergelijking met b.v. het aantal mensen dat dit jaar al stierf in het verkeer of aan malaria- maar de scholen zijn nog altijd gesloten!!”
Kleuter- en basisonderwijs zijn nl. volledig in lockdown! In zowel het lager als het hoger  middelbaar mag enkel het 2de jaar naar school! Op deze 2 studiejaren na, zijn al sedert de eerste coronagolf in het voorjaar, de scholen niet meer opengegaan!
Nu is het zo dat de scholen al in een 2-track system zaten. Kort uitgelegd: beurtelings naar school gaan. De huidige regering had in haar verkiezingscampagne gratis hoger onderwijs beloofd.  Nadat ze gewonnen had, kon ze de toeloop van de massa’s jongeren structureel noch financieel aan, en hebben dan maar een beurtelings systeem van schoolgaan geïnstalleerd, waardoor bijvoorbeeld de Kerstvakantie doorloopt tot na Pasen! (no kidding!)

Dit dus in een deel van de wereld waar onderwijs cruciaal om de armoede structureel te boven te komen!  Ongetwijfeld hoef ik er ook geen tekeningetje bij maken hoe de tienerzwangerschappen toen al begonnen pieken?
Maar sedert de coronauitbraak, hebben we zelfs geen concrete, zeg maar cijfermatige voeling meer met de stijging van de tienerzwangerschappen: de jongeren leven teruggetrokken in hun dorpen.  Zich vermenigvuldigend, in het beste geval bij wijze van entertainment, in het slechtste geval om te overleven.

Fuzzy voelt hoe ik mijn emoties moet bedwingen:
“Je merkt dat je al een tijd niet meer bij ons was, zo verontwaardigd dat je daarover bent!  Covid is hier volledig en uitsluitend een politieke tool,” zegt hij berustend, “een reddingboei voor alles waar de overheid geen geld voor heeft of wil hebben!  Niemand stelt zich hier ook maar de vraag of die grote meeting met duizenden mensen die van overal komen, verantwoord is en verwacht ook geen mondmaskers of ontsmettingsgel meer te zien, niemand denkt daar nog aan.”

“Maar hoe krijgt de overheid het aan de bevolking uitgelegd dat door diezelfde Covid de scholen nog steeds gesloten zijn?”
Het telefoonnetwerk is zoals gewoonlijk heel erg slecht wat maakt dat wij tijdens onze gesprekken meestal aan het roepen zijn naar mekaar:  “Inderdaad de scholen zijn gesloten omwille van de Covid! That’s our reality! Christine, cheer up! Doe nu niet alsof je niet weet hoe hypocriet onze overheid is!  En wat te zeggen van onze verkiezingsrally’s overal in het land?”
De verkiezingen in Ghana lopen ongeveer simultaan met de Amerikaanse verkiezingen.
Ook zij stemmen om de 4 jaar, voor hen is de grote datum 7 december.
Voor de Ghanezen is de uitslag eerstdaags al klaar als een klontje: als Trump wint, dan wordt ook hun NPP (liberale strekking) herverkozen.
Als Biden wint, dan mag NPP inpakken en komt NDC (socialistische partij) het roer overnemen.
Want, zo zeggen ze, Ghana heeft al altijd Amerika gevolgd. 
Zo eenvoudig kan het leven zijn, zonder al die polls en statistieken!

 

 

Over honden in Ferrari’s

Fuzzy stuurde me foto’s door van de honderden zakken rijst en de olie die werden bedeeld, en van blije leerkrachten, alsook een lijst met hun naam en handtekening voor ontvangst.  Ik mocht filmpjes van dankzeggingen en zegeningen ontvangen die aan u en mij gericht waren. Hij vertelde hoe hij tijdens de bedeling zijn tranen had moeten bedwingen toen hij de vreugde en de opluchting zag in de ogen van de 184 leerkrachten, die hun pakket kwamen ophalen.

Ik was erg onzeker of ik hierover zou bloggen of niet.  Enerzijds is het voor u interessant om weten dat Lifeschool in coronatijden en met gesloten Ghanese grenzen weliswaar voorlopig de op til zijnde projecten niet kan uitvoeren, maar dat we toch heel alert zijn voor dringende noden.
Anderzijds voelde ik, terwijl bij Fuzzy tranen van ontroering en dankbaarheid opwelden, bij mezelf tranen van schaamte en wanhoop de kop opsteken: zie ze lopen, die mensen met hun 2 zakjes rijst en hun pullen olie, in een wereld waar sommige mensen zo rijk zijn dat ze hun hond dwingen om oesters te eten uit een design bord van 200 euro, om hem daarna met zijn in diamantjes bezette Louis Vuitton halsband uit wandelen te nemen in hun Ferrari.
Ja, ik weet het… mijn vergelijking is ferm erover en niet erg relevant – dit is wat schaamte blijkbaar met me doet – want ook wijzelf in het Westen zijn relatief steenrijk in vergelijking met mensen die dag na dag letterlijk op zoek moeten naar voedsel.

Die geef- of helpschaamte heb ik vele jaren geleden opgelopen, nadat een Ghanese arts waar ik bevriend mee was, me keer op keer inpeperde: don’t help us! Wij stellen ons veel te afhankelijk op, sprak hij:  zolang we hulp ontvangen gaan we nooit op eigen poten leren staan.  Het moet gezegd dat mijn Ghanese vriend o.a. in Amerika gestudeerd heeft, met een Duitse dame gehuwd is, en in een niet onaardige villawijk in een Duitse stad woont alwaar hij ook zijn artsenpraktijk heeft.  Daarnaast ontmoetten we elkaar ook wel eens in zijn buitenverblijf in het voorname expats stadsdeel van Accra (hoofdstad van Ghana).

Ik kon kop noch staart knopen aan wat hij precies bedoelde met don’t help us! Tussen 2000 en 2010 had ik in Tanoso, een voorstad van Kumasi, meerdere mensen die om hulp vroegen, ondersteund met het oprichten van een mini-onderneming.  Uit pure armoede – zowel materieel als geestelijk – blèven die mensen echter wel gewoon doodarm. De meesten konden hun pas verworven zaak slechts enige maanden overeind houden:  steeds had er zich een emergency aangediend (ziekte, begrafenis, schoolfees..) waardoor ze zonder veel omzien hun voorraad en aldus hun startkapitaaltje verpatst hadden.
Het leek alsof mijn Ghanese vriend en ik in 2 verschillende werelden leefden, maar hìj was de Ghanees en ook nog eens dokter, dus hij zou wel gelijk hebben.
Geleidelijk maakte ik me los van de familie en de wijk in Tanoso, waar men steeds naar mij keek als men iets nodig had, en nam de tijd om Ghana op 1001 andere manieren te leren kennen.
Echter, overal waar ik me vestigde, werd ik belaagd met hulpvragen en/of legde men me zijn of haar plannen voor die ik moest helpen waarmaken, financieren dus.  Zowel hulpvragen als plannen kwamen vaak op hetzelfde neer:  breng me naar Europa!

Na enkele jaren landde ik in Buipe en startte Lifeschool op, me hoofdzakelijk focussend op educatie: wat kunnen we van elkaar en aan elkaar leren?
Zo werd Lifeschool gaandeweg een gewaardeerde lokale speler op vlak van ontwikkeling en welzijn in Buipe en omstreken, met Ghanezen die zich doorgaans niet langer vragend en smekend opstellen, maar een wezenlijke bijdrage leveren aan ieder project dat we gezamenlijk aanpakken. Al voel ik me nog verre van afgestudeerd, toch ben ik ondertussen weer toe aan sociaal-economisch rendabele projecten:  een ondernemersziel sus je niet met kennis en mededogen alleen! En samen met onze Ghanese medewerkers, heb ik het gevoel dat we kunnen slagen.

Om dus terug te komen op mijn toendertijd opgelopen geef- en helpschaamte.
Die is altijd gebleven! Denk vooral niet dat het prettig voelt om voedsel te geven, om zieke mensen aan een minimum zorg te helpen, om kinderen van een gewisse dood te redden.  Zelfs de dankbaarheid die je hiervoor mag ontvangen doet pijn.  Want er klopt iets heel grondig niet:  je wil je medemens trots zien en onafhankelijk van aalmoezen.
Ik vraag me soms af in welke mate de zwarte mensen die in België wonen, werken, studeren, geboren zijn…, en die het opkomende Afrikaanse zelfbewustzijn uitdragen in de zin van ‘help ons niet’, ‘alle witten zijn racisten’, etc., en die (terecht) de beeldvorming van Afrika willen bijstellen, voeling hebben met de vele achtergestelde gebieden waar het clichébeeld van de dikke-buik-kindjes-met-vliegjes-op-hun-ogen nog rauwe realiteit is?  Zit er geen kobalt, gewonnen door kindslaven in Congo, in de smartphone van zowel zwarte als de witte mensen?  En wat met het leed dat aan het stukje chocolade hangt dat we allemààl graag eten? Wat met onze kledij die we voor een prikje aankopen? Wat met de Afrikaanse territoriale wateren die we op industriële wijze leegvissen om onze veestapel te voeden?
Of we nu zwarte of witte Belgen zijn:  ons focussen op de slavernij die zich nu , as we speak, afspeelt is volgens mij productiever en alvast minder polariserend.

Gisteren liet Fuzzy me weten dat onze voedselbedeling de politici van Central Gonja heeft wakker geschud en dat de NPP kandidaat voor het parlement de leerkrachten  financieel heeft gesteund, waarna de NDC kandidaat uiteraard niet kon onderdoen en ook in zijn zak is geschoten!
Onze gift van rijst en olie heeft dus heel wat aan gang gezet!
En… mijn geef-schaamte is weer helemaal getemperd!

Groeten,
Christine

 

 

 

Tegen de regels

Dit filmpje circuleert momenteel op sociale media, vlotjes in lijn met de BLM en het groeiende Afrikaanse bewustzijn als volk, als continent: Village boy maakt komaf met het gangbare beeld van Ghana als zouden armoede en tekort overheersen.
Hij heeft overschot van gelijk:  er is enorm veel geld en rijkdom in Ghana.  Ontelbare keren deden mijn ogen tot tranen toe pijn door de schittering van weelde en overvloed.  Op het gevaar af van op een ongewild cliché betrapt te worden:  een Ghanees die het hééft, toont het (terecht) graag.
Even terzijde: de verkeersinfrastructuur die Village boy zo fier in beeld brengt, is door de Chinezen gebouwd in ruil voor Ghana’s felbegeerde grondstoffen.  Grondstoffen die ze in China omtoveren tot afgewerkte producten (zeg maar rommel) en tegen ‘Afrikaanse’ prijzen terug op de Afrikaanse markt gooien.  Tewerkstelling in Ghana?  Duurzaamheid?
Maar passons, onze Europese havens zijn ook al voor het grootste deel in handen van de Chinezen.  Wit of zwart, we kunnen eigenlijk allemààl al beter Chinees beginnen leren….

In weerwil van Village Boy’s filmpje geven we momenteel aan alle 183 onderwijzers van 21 lagere private schools  in Buipe en Central Gonja elk 10 kg rijst en 2 liter olie, ter waarde van ca. 16 euro per persoon.  Deze mannen en vrouwen, met of zonder gezin, hebben sedert het begin van de lockdown tot op vandaag geen enkel inkomen meer ontvangen. In tegenstelling tot de government schools, waar het salaris van de leerkrachten tijdens de lockdown door de overheid doorbetaald werd, zijn private schools en community schools operatief middels schoolfees, de bijdragen van de mensen zelf.  Doordat de scholen gesloten zijn, worden er uiteraard ook geen schoolfees betaald. Veel private schools zijn verbonden aan kerken, en gezien alle kerk- en religieuze bijeenkomsten verboden zijn, worden ook daar geen inkomsten gegenereerd.

De oorspronkelijke inspiratie voor de bedeling kwam van Fuzzy die moedeloos aan de telefoon hing, nadat hij een kind met malaria naar het ziekenhuis gebracht had:  het meisje was stervende omdat de vader – één van bovenvermelde leerkrachten- het geld niet had om zijn kind aan een levensreddend infuus te laten leggen.
“Onmenselijk hoe die leerkrachten moeten overleven”, zei Fuzzy. “Mocht ons lokaal bestuur nu eens aan alle 130 leerkrachten slechts 100 NGC geven, dan konden die mensen eens thuis komen met een tas vol eten, of het allernoodzakelijkste betalen.. stel je voor dat het meisje was gestorven…”

Fuzzy’s mededogen beroerde ook mij.
“Fuzzy, we hebben nog geld over van de brand, als we dat geld nu eens gebruiken om de instanties uit hun tent te lokken:  wij doen een voorstel om aan iedere leerkracht wat geld te geven en het lokaal bestuur en/of de Chief  voelt zich vervolgens aangesproken om bij te passen…”.
Ik dacht aan hoe de instanties na de brand uiteindelijk matrassen voor de meisjes gekocht hadden, omdat het een soort oneer was dat wij hielpen en zij niet.
“Vergeet het”, zei Fuzzy, “met de verkiezingen in aantocht zou de inbreng van Lifeschool meteen politiek gerecupereerd kunnen worden. Dat gaan we zeker niet doen. De politici doen hun eigen ding: check de flesjes ontsmettingsgel die ze uitdelen met hun foto erop…”

Om een lang verhaal kort te maken:  uiteindelijk gaan we nu een klak geld bij de overschot van het geld van de brand voegen en zelf 183 onderwijzers (want na oplijsting bleken het er geen 130, maar 183) een voedselpakket ter waarde van 100 NGC doneren.  Dit komt op een kleine 3000 euro met transportkosten. De 1830 kg rijst is door lokale boeren geteeld in Nasia, een dorp tussen Tamale en Bolga.
Lokale teelt of niet, dit initiatief staat lijnrecht tegenover werkelijk alle regels en richtlijnen voor Mondiale samenwerking:  nooit vis geven maar de hengel en/of de boot en/of tonen hoe en waar te vissen etc.. .
En vooral sedert BLM gaan er luide stemmen op om voortaan hengel noch boot te geven, en ook niet langer te tonen hoe en waar te vissen, maar om de huidige regeringen van de vroegere koloniale heersers onder druk te zetten voor herstelbetalingen.
In afwachting (ahum..) vinden we het ondraaglijk dat mensen honger lijden en is Fuzzy deze kleinschalige lokale noodvoorziening aan het organiseren.
Hij zegt dat ik me niet kan voorstellen hoeveel hoop deze actie creëert en hoe ongelooflijk welkom deze leerkrachten zullen zijn als ze thuiskomen met “eten”!
Bij gelegenheid vraag ik dan wel eens hoe Village boy hierover denkt! 😉

Als ik wetenschapper zou zijn…

Het lijkt er meer en meer op dat Ghana gespaard is gebleven van de gevolgen van Covid-19, met ‘slechts’ 22 doden (Mogen ze in vrede rusten).

In hoeverre dit cijfer iets betekent laat ik in het midden.
Ik heb al vaker situaties beschreven in dit blog of in mijn boek: als je morgenochtend sterft, lig je tegen morgenavond al diep onder de aarde.  Een traditie, cultureel en/of religieus, voortgekomen uit het feit dat een lijk in de tropen best zo vlug mogelijk wordt begraven o.a. ivm het verspreiden van ziektes. In de streek waar ik verblijf (Central-Gonja) heb ik helaas al veel overlijdens meegemaakt, maar ik heb nog nooit een politieonderzoek of een medisch onderzoek weten uitvoeren op een overledene, ongeacht of die nu gestorven was aan een ziekte, omvergereden was in het verkeer of vermoord werd.
Even fronsen bij dit cijfer lijkt me niet onterecht!

Maar ziehier wat ik me écht afvraag.
Zelfs al klopt dat cijfer van geen kant en zou er een tienvoud meer Covid-19 slachtoffers zijn dan officieel opgetekend, dan nog is het aantal verrassend laag in vergelijking met de Covid-19 wereldcijfers.  Vooral als je bedenkt dat hun ‘persoonlijke ruimte’ in vergelijking met die van ons, gewoonweg onbestaande is.  Cfr. mijn vorige berichten over hoe we als sardientjes in een blik opeengepakt zitten in het openbaar vervoer, uit dezelfde kom eten, met een familie van 6 of 8 personen in dezelfde kamer van 4x4m leven en slapen etc.  Neem daar dan het ontbreken van basiscomfort bij zoals toiletten en stromend water…
Oké, er werden, net als bij ons, maatregelen uitgevaardigd rond social distancing, zoals geen handen schudden, mondmaskers dragen (die ze net als hier zelf moesten maken) en 6 feet (ca 1,80m) afstand houden.  Hoeveel mensen begrijpen er hoeveel of hoe ver 6 feet is in een land waar 50% analfabeet is? Dus werd er voor het gemak omgeroepen dat iedereen op een armlengte van elkaar afstand moet houden! Om nog een aantal WHO voorschriften niet te vermelden die helemaal kant noch wal raken, zoals ‘van huis uit werken’ (welk werk??).
Dat de steden hermetisch afgesloten waren, is al een even grote mythe: met geld geraak je overal waar je moet of wil zijn. Het moeten niet minder dan gouden tijden geweest zijn voor de politieagenten en hun oversten.
De warmte!  Inderdaad het virus zal waarschijnlijk geen deugd hebben van de warmte!  Maar in India is het toch ook warm?
Sheanutbutter!  Op een bepaald moment is iedereen zich dagelijks duchtig beginnen insmeren met een laag sheanutbutter ter bescherming tegen Covid-19.  Sheanutbutter is een ingrediënt dat heel vaak in cosmetica wordt gebruikt. In de regio staan er veel sheanutbomen en in Buipe is er een sheanutbutterfabiek.  Nu ja, wij, de zogenaamd ‘ontwikkelden’ grijpen ook wel eens naar twijfelachtige middeltjes als we ze knijpen.  Zelf verslind ik klompen gember en bollen look ter bescherming!

Kortom, men is zo hard en haastig op zoek naar een oplossing (medicijn, vaccin) voor Covid-19 en misschien ligt het antwoord wel in Ghana!  Misschien is er een link tussen genen en covid-19?  Misschien is het zoals ik al bij het begin van de uitbraak vurig hoopte, nl. dat Covid-19 niet gedijt bij het negroïde ras…
Anderzijds,  in Amerika zijn de zwarten wel zwaar getroffen.

Hoe dan ook,  als ik wetenschapper zou zijn – jammer toch dat een mens niet alles kan zijn –  dan zou ik een grootscheeps onderzoek opstarten in Ghana, want er mòet daar iets te leren vallen over Covid-19.  Ik ben dat zeker.
Maar we weten hoe het gaat met Afrika!
Afrika lijkt bij de instanties/bedrijven slechts in beeld te komen als er iets te halen of te roven valt (bodemschatten, hout, …) of als er kan uitgepakt worden met prestigieuze hulpprogramma’s.  Precies of ons denken is niet geprogrammeerd om Afrika als een volwaardig continent te zien met mensen zoals u en ik, waar ondanks de armoede een oplossing zou kunnen schuilen voor iets wat de hele wereld aanbelangt.
Anderzijds, als we binnenkort proefkonijnen zullen nodig hebben om medicijnen op uit te testen, of godbetert het vaccin, dan zullen we Afrika wel weer weten liggen.
Al ben ik de laatste om angst aan te wakkeren, en ben ik blij dat de geruchtenstorm bij mijn vrienden dat ze hen zouden gebruiken als proefkonijn voor Covid-19 weer is gaan liggen, toch hebben ze gelijk dat ze op hun hoede zijn.  En niet alleen omwille van alle misdaden die er op dat vlak tijdens de kolonisatie en de slavernij zijn gebeurd:  ik ben zelf nog getuige geweest van mensen die zich hadden uitgeleend aan blanke ‘gezondheidsinstanties’ om medicijnen op uit te proberen. Tegen betaling natuurlijk!  U snapt ongetwijfeld mijn cynisme omtrent dat laatste zinnetje?
Afrika is en blijft een wingewest.

 

Jesus Christ died for nothing!

“Jesus Christ died for nothing” hoor ik mezelf al eens declameren bij mijn Ghanese familie en vrienden wanneer ik toestanden zie of hoor die hartverscheurend, of er gewoon echt over zijn.
In Ghana is alle conversatie doordrongen van God en Allah en Jesus.  Als ik ook iets wil zeggen is het dus niet onbelangrijk dat ik bovenvermelde heerschappen op de een of andere manier betrek.  When you go to Rome you do as Romans do!
“Jesus Christ died for nothing I suppose” komt uit de song Sam Stone van John Prine, die eergisteren overleden is.
Ik hoed mij ervoor de quote te overdoseren – ik heb gelukkig nòg Jesus- en Godquotes in petto die me ooit kwamen toegewaaid via songs.  Maar “Jesus Christ died for nothing” heeft al zòveel effect gesorteerd!  Zoiets zeg je nl. niet: ’t is kantje boordje blasfemie, taboe…  Maar op het juiste moment geponeerd, I tell you, staan mijn vrienden en de vrienden van mijn vrienden met hun mond vol tanden. Enfin, dank u John Prine: you didn’t live for nothing!

Veronica-bucket

De corona-crisis:  het ziet er goed uit en het ziet er slecht uit.
Goed, omdat het virus zich verre van gedreven lijkt te verspreiden in de verschroeiende hitte: er zouden 6 doden zijn en iets meer dan 300 vaststellingen.
De quarantaine is al enkele weken van kracht, de landsgrenzen zijn gesloten, alle transport van zuid naar noord stilgelegd. En net als hier klinkt het 24/7 corona op radio en TV met statistieken, maatregelen, sensibilisering, meningen en vage voorspellingen.
In tegenstelling tot hier, barstte er toen de quarantaine werd afgekondigd en Accra en Kumasi dichtgingen, geen strijd los om wc papier  – waar zijn de toiletten? minstens 80% van Central Gonja ontlast zich in open lucht!- , maar werd er meteen op voedsel gespeculeerd.  De boeren verkochten hun voorraad die verondersteld was om het droogseizoen te overbruggen meteen aan de steden tegen woekerprijzen.

Er is een onverbiddelijke zoektocht naar voedsel ontstaan.  Om een idee te geven:  gari (cassava of maniok, het meest verspreide en goedkoopste voedsel in Ghana), kostte voor de quarantaine 5 NGC voor een bowl in Buipe.  Momenteel is dat al 10 NGC!  En in Accra 20 NGC!
Kortom er zal snel iets moeten gebeuren, zo niet zal honger heel binnenkort veel meer dodelijke slachtoffers eisen dan Covid-19.

De Ghanese overheid doet haar best om naast de strikt op te volgen veiligheidsmaatregelen die ze uitgeroepen heeft, ook hier en daar steun te bieden.  Zo zouden ze bv. tijdelijk de prijs van de elektriciteit halveren en 15.000 kayajei 2 maaltijden per dag aanbieden.  Kayajei zijn de alomtegenwoordige rondlopende mannen, vrouwen en kinderen met een metalen teil op hun hoofd, die water,  sinaasappels, brood, enz. verkopen of die bagage dragen in de stations.
Alleen… die 15.000 mensen zijn slechts een  fractie van de – ik schat- 70% van de bevolking die dag per dag overleeft in een onofficiële, informele economie!
De overheid is zeer zwak en vaart zoals bijna overal in onze geglobaliseerde wereld,  een neo-liberale koers, die ondernemerschap stimuleert, een rijke (midden)klasse creëert, maar schrijnend tekort schiet op het vlak van sociaal beleid en sociale voorzieningen.  Zo zijn er bv. geen wettelijke mechanismen die de mensen tegen uitbuiting beschermen of arbeiders een minimum of gewaarborgd loon garanderen. Noch is er enige wettelijke aanpak om de maximum prijzen van basisvoedsel te  begrenzen.

Dus, lieve mensen, mocht je het nu en dan moeilijk hebben in uw kot, denk daar gewoon eens aan.  We zijn goed hier!

In het begin van de crisis hebben Fuzzy en ik besloten om een heel aantal veronica-buckets aan te kopen om de handen te wassen.  Toch essentieel en dit miskomt nooit, dacht ik als goede huismoeder!
Met het geld van de brand dat jullie gestort hebben, en dat we toen niet allemaal nodig gehad hebben, gaan we nu gari en mais kopen, helaas aan woekerprijzen.
We gaan proberen om een min of meer geordend hulpplan op poten te zetten om voedsel uit te delen, want heel wat mensen staan momenteel nog slechts op 1 maaltijd per dag.
Vooral voor kinderen is dat een ramp.

Vanuit mijn kot, en omdat het toch Pasen is, zal ik het hier ook maar eens zeggen: Jesus Christ died for nothing!

Veel groeten,
Christine

Vrolijke vintage paaskaartjes!

Beste lezers,

De meesten onder ons kunnen Pasen helaas niet in familieverband vieren!
Corona rules!

Ik dacht, misschien geeft het veel mensen een beetje troost om een goed oud paaskaartje in de brievenbus te vinden, al even ouderwets gebracht door de postbode?
We hebben alleszins de tijd nu om er eentje te schrijven!

Voor wie het zich nog of niet meer herinnert:  een 5-tal jaren geleden kocht ik een voorraad vintage kaarten (jaren ’50, ’60 en ’70) , met het oog ze te verkopen tvv Lifeschool.
En daar zit een leuke collectie paaskaartjes tussen, waar ik jaar na jaar niets mee gedaan heb, want zeg nu zelf: wie stuurt nog paaskaartjes?

Wie belangstelling heeft om eerstdaags een envelop met 10 verschillende postkaarten met “Vrolijk Pasen” op,  in zijn/haar brievenbus te ontvangen, stort 7,5 euro op BE07 5230 4192 2566 (Triodos Bank) van Stof en Aarde met vermelding Postkaartjes Pasen.
Hieronder een impressie.

Veel groeten, een aangename paastijd en hou jullie haaks,
Christine